SInt lekkers

 

 Eerlijk gejat dat geef ik toe maar waarom zou ik het helemaal gaan schrijven als dat wat er staat zo past bij de zaterdag : Een prachtig stuk uit Nu.nl over de traditie en herkomst van de Sinterklaas traktaties

Vierhonderd jaar geleden aten we in Nederland al pepernoten. Ook de historie van kruidnoten, marsepein en speculaas gaat ver terug. Twee deskundigen vertellen over het sinterklaassnoepgoed door de eeuwen heen.

In tegenstelling tot veel ander snoepgoed dat met het feest van Sint-Nicolaas werd gegeten, bestaan er geen schilderijen met peper- of kruidnoten erop. "De oudste recepten stammen uit de achttiende eeuw, maar we weten dat ze al eerder werden gebakken", vertelt culinair historicus Manon Henzen.

Kruidnoten zijn de navolgers van kruidkoekjes die al in de vroege middeleeuwen werden gegeten. Het waren in eerste instantie luxe koekjes, en zeker niet voor iedereen weggelegd. Later kookten mensen ermee. Henzen: "Ze werden hard en knapperig gebakken, zodat je ze ook lang kon bewaren. Er zaten veel specerijen in en werden gebruikt om sauzen te binden en smaak te geven."

“Als een jongen een meisje ten huwelijk wilde vragen, bracht hij een taaitaaipop mee. Brak ze de voeten af, dan was het mis.”

Dat pepernoten eerder niet alleen rond het Sinterklaasfeest werden gegeten, bewijst een scheepsjournaal uit de achttiende eeuw. Een aantal adellijke dames op reis tussen Indonesië en Nederland schreven in hun dagboek dat ze aan het ganzenborden waren met pepernoten als speelstenen. "Pas sinds eind negentiende eeuw zijn peper- en kruidnoten echt verbonden aan Sinterklaas."

De oude recepten voor pepernoten lijken op taaitaai, dat wordt gemaakt met roggemeel en honing. "Taaitaai gaf je aan iemand die je niet zo aardig vond", weet culinair etnoloog Carolina Verhoeven. "Of aan een oude vrijster. Taaitaai is namelijk een koek die pas na een paar weken lekker is, dus eigenlijk een plagerijtje."

Symboliek in speculaaspoppen

Taaitaai werd ook bij huwelijksaanzoeken ingezet, het hele jaar door, als 'hylikmaker'. Vrij vertaald: als huwelijksmakelaar. "Wanneer een jongeman een meisje ten huwelijk wilde vragen, bracht hij een taaitaaipop mee", zegt Verhoeven. "Het verhaal gaat dat als het meisje de kop afbrak, dan had ze interesse. Brak ze de voeten af, dan was het mis."

Ook speculaaspoppen zaten vol symboliek. "Veel mensen konden niet lezen en schrijven, dus wenste je elkaar bijvoorbeeld met speculaas in de vorm van een man en een vrouw veel liefde. En met een boot van speculaas een behouden vaart of de wind in de zeilen", legt de culinair etnoloog uit.

Marsepein is gemaakt van amandel en suiker en komt oorspronkelijk uit de Arabische wereld. "In de achttiende eeuw zie je voor het eerst de link tussen marsepein en Sinterklaas", aldus Henzen. "Mensen gaven elkaar marsepeinen figuurtjes als lekkernij en cadeautje."

Chocoladeletters en surprise

Er zijn recepten van met marsepein gevulde letterkoekjes die stammen uit de zeventiende en achttiende eeuw "Dat is eigenlijk de banketstaaf, gevuld met amandelspijs die wij nu met Sinterklaas eten", vertelt Verhoeven. "De letters waren een cadeau voor de kinderen, om letters te leren. En nog steeds geven we elkaar letters, van chocolade weliswaar, met Sinterklaas."

Er zijn ook sinterklaasbaksels en -tradities die in de loop der jaren zijn verdwenen. De duivekater bijvoorbeeld. "Een met figuren en patronen gedecoreerd zoet witbrood, met zogenoemde patakons erin meegebakken", zegt Henzen. "Patakons zijn een soort kleine schilderijtjes van gebakken aarde. De afbeelding erop kon iets over zeggen over de persoon die hem kreeg, of hem iets toewensen. Eigenlijk een soort surprise, net als we die nu nog kennen."