Door een voorfilm besloten Heleen en ik naar deze film te gaan, Heleen was snot verkouden, maar dat mocht de pret niet drukken, in ieder geval hebben velen met mij kunnen genieten van haar concert met hoestgeluiden. De film is prachtig, het lot dat bepaalt dat wat hij wilde, namelijk Hitler vermoorden, maar zijn bom ging slechts 13 minuten te laat af.. anders was de hele geschiedenis anders geweest. Het idee prachtig. Ik dacht dat het een verzonnen verhaal was, maar al snel bleek dat het dus een echt gebeurt verhaal is, niet verzonnen. Daarnaast de trieste actie aan het einde van de oorlog, een geheim document waarin staat, als Munchen valt aan het einde van de oorlog, dan moet Elser worden neergeschoten, niet eerder. Dus net voordat het kamp Dachau waar hij gevangen is gezet bevrijd gaat worden, word hij doodgeschoten. Zo bizar. Een film die tot nadenken zet, dat je ook in je eentje, daden kan doen, die men niet verwacht. Prachtig
recensie van de film:
Regie: Oliver Hirschbiegel | Cast: Christian Friedel (Georg Elser), Katharina Schüttler (Elsa), Burghart Klaußner (Nebe), e.a. | Speelduur: 114 minuten | Jaar: 2015
De geschiedenis kende, voor zover we weten, veertien pogingen om Adolf Hitler om het leven te brengen, zijn eigen zelfmoord niet meegerekend. Een vooraanstaand politiek figuur wordt al snel een doelwit van zijn tegenstanders, maar vooral als het iemand is met zo’n uitgesproken, verderfelijk en extreem beleid en gedachtegang als dat van de aanvoerder van het Derde Rijk. De bekendste moordaanslag op de nationaalsocialist was door zijn voormalige legeraanvoerders uitgevoerd in 1944. De beraming en uitvoering ervan werd gedocumenteerd in Bryan Singers Valkyrie. Maar de dertien andere (bekende) aanslagen op het leven van de fascistische leider waren dikwijls van geheel andere orde. Soms kan er in het gewone individu iets knappen waardoor er eigenrichting en een ideologie ontstaat die leidt tot een moordaanslag. Een bijzonder geval was de aanslag door Georg ‘Schorsch’ Elser ten tijde van het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Polen was net binnengevallen door de nazi’s toen de eenvoudige muzikant en arbeider uit München een bom liet afgaan op een boot waar Hitler zojuist een speech had gegeven. Acht mensen kwamen om het leven, maar het doelwit ontkwam.
De geschiedenis kende, voor zover we weten, veertien pogingen om Adolf Hitler om het leven te brengen, zijn eigen zelfmoord niet meegerekend. Een vooraanstaand politiek figuur wordt al snel een doelwit van zijn tegenstanders, maar vooral als het iemand is met zo’n uitgesproken, verderfelijk en extreem beleid en gedachtegang als dat van de aanvoerder van het Derde Rijk. De bekendste moordaanslag op de nationaalsocialist was door zijn voormalige legeraanvoerders uitgevoerd in 1944. De beraming en uitvoering ervan werd gedocumenteerd in Bryan Singers Valkyrie. Maar de dertien andere (bekende) aanslagen op het leven van de fascistische leider waren dikwijls van geheel andere orde. Soms kan er in het gewone individu iets knappen waardoor er eigenrichting en een ideologie ontstaat die leidt tot een moordaanslag. Een bijzonder geval was de aanslag door Georg ‘Schorsch’ Elser ten tijde van het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Polen was net binnengevallen door de nazi’s toen de eenvoudige muzikant en arbeider uit München een bom liet afgaan op een boot waar Hitler zojuist een speech had gegeven. Acht mensen kwamen om het leven, maar het doelwit ontkwam.
Het levensverhaal, de gewetensnood en de
plannen van Elser worden in de naar hem genoemde biopic opgetekend door
Oliver Hirschbiegel, inderdaad de man achter wereldhit en Oscarkandidaat
Der Untergang. Voor een waargebeurd drama over de Tweede
Wereldoorlog is het opmerkelijk dat Hirschbiegel eigenlijk rondom deze
historische gebeurtenis heen vertelt. We maken kennis met Elser als hij
op het punt staat om de bom te monteren, maar door zijn eigen domme en
nerveuze gedrag tegen de lamp loopt nog voordat de bom tot ontploffing
komt. Elser houdt tijdens het verhoor zijn kaken stijf op elkaar, maar
hier komt verandering in als zijn vriendin als pressiemiddel in de
strijd wordt betrokken. Dan schakelt Hirschbiegel terug naar het
vroegere leven van de jongeman die een onbezorgd bestaan in de provincie
leidt, maar ook lijdzaam moet toezien hoe de NSDAP van Adolf Hitler een
steeds grotere greep op de samenleving krijgt. Elser is een creatieve
meubelmaker die houdt van zingen, muziek maken en tekenen. Terwijl hij
het aanlegt met de mooie, maar bezette Elsa, ontvouwen zich in Georgs
hoofd de plannen om Duitsland te behoeden van de tirannie van Adolf
Hitler. Niemand weet wat er in het hoofd van Elser omgaat.
Het is natuurlijk logisch dat Hirschbiegel de jaren ‘40-‘45 grotendeels links laat liggen, Elser werd immers in de kraag gevat in november 1939. Toch sijpelt de oorlog in alle gebeurtenissen door in dit dramatische, historische portret. Had Elser dertien minuten meer de tijd gehad dan was zijn aanslag gelukt en dan had de wereld er toen en nu heel anders uitgezien. Dit besef versterkt de sympathie voor de hoofdpersoon en zijn enigszins neurotische en onzekere voorkomen. Het doel heiligt ook voor hem de middelen. Hij is het type idealist waar je dergelijke daden niet achter zoekt. Hirschbiegel staat lang stil bij de persoonlijkheid van Elser in zowel de aanloop naar de moordaanslag als de nasleep ervan. In deze laatste tijdslijn is er veel nadruk op de martelmethoden van de nazi’s, waarbij Elser geen krimp lijkt te geven. De gruwelijkheden worden echter enkel door Hirschbiegel gesuggereerd, want vol in beeld krijg je de zweepslagen of het uittrekken van vingernagels niet te zien. Je hoort Elser schreeuwen en je ziet de blik op zijn gezicht, maar de Duitse filmmaker is niet gezwicht voor goedkoop effectbejag door de akelige verhoormethoden vol in beeld te brengen. De fantasie is immers altijd sterker dan de zintuiglijke waarneming. Eigenlijk is het betrekken van Elsa in het ontlokken van een bekentenis nog veel wreder. De Duitse officieren krijgen in de smiezen dat dit de enige zwakke plek is van hun verdachte.
Dat is dan ook de reden waarom Hirschbiegel zo grondig investeert in de relatie tussen Georg en Elsa. Soms leidt dit tot een verengde blik en vergeet de regisseur om ook het grotere plaatje rondom hun relatie uitvoerig te belichten. Zo gebeurt het dat het overlijden van een kind als een voetnoot wordt afgedaan, waar dit nu juist een uiterst dramatische gebeurtenis is die de relatie van het verliefde stel een andere dimensie had meegegeven. Dit geldt eveneens voor de relatie van Georg met zijn ouders en de sociaaleconomische situatie waarin het Duitsland van de jaren dertig verkeerde. Hirschbiegel veronderstelt wellicht te veel dat dit wel bekende kost is voor zijn publiek en had de beweegredenen van Elser wat meer moeten inbedden in de omstandigheden en de historische context waarin deze tot stand kwamen. Hoofdrolspeler Christian Friedel is een charmante verschijning, vooral omdat hij de vermoorde onschuld blijft uitstralen. Ondertussen vormt de perfecte misdaad zich in zijn hoofd. In het licht van deze tijd van terrorisme is dat een beangstigende gedachte, een vergelijking waaraan ook Hirschbiegel niet ontkomt.
Het is natuurlijk logisch dat Hirschbiegel de jaren ‘40-‘45 grotendeels links laat liggen, Elser werd immers in de kraag gevat in november 1939. Toch sijpelt de oorlog in alle gebeurtenissen door in dit dramatische, historische portret. Had Elser dertien minuten meer de tijd gehad dan was zijn aanslag gelukt en dan had de wereld er toen en nu heel anders uitgezien. Dit besef versterkt de sympathie voor de hoofdpersoon en zijn enigszins neurotische en onzekere voorkomen. Het doel heiligt ook voor hem de middelen. Hij is het type idealist waar je dergelijke daden niet achter zoekt. Hirschbiegel staat lang stil bij de persoonlijkheid van Elser in zowel de aanloop naar de moordaanslag als de nasleep ervan. In deze laatste tijdslijn is er veel nadruk op de martelmethoden van de nazi’s, waarbij Elser geen krimp lijkt te geven. De gruwelijkheden worden echter enkel door Hirschbiegel gesuggereerd, want vol in beeld krijg je de zweepslagen of het uittrekken van vingernagels niet te zien. Je hoort Elser schreeuwen en je ziet de blik op zijn gezicht, maar de Duitse filmmaker is niet gezwicht voor goedkoop effectbejag door de akelige verhoormethoden vol in beeld te brengen. De fantasie is immers altijd sterker dan de zintuiglijke waarneming. Eigenlijk is het betrekken van Elsa in het ontlokken van een bekentenis nog veel wreder. De Duitse officieren krijgen in de smiezen dat dit de enige zwakke plek is van hun verdachte.
Dat is dan ook de reden waarom Hirschbiegel zo grondig investeert in de relatie tussen Georg en Elsa. Soms leidt dit tot een verengde blik en vergeet de regisseur om ook het grotere plaatje rondom hun relatie uitvoerig te belichten. Zo gebeurt het dat het overlijden van een kind als een voetnoot wordt afgedaan, waar dit nu juist een uiterst dramatische gebeurtenis is die de relatie van het verliefde stel een andere dimensie had meegegeven. Dit geldt eveneens voor de relatie van Georg met zijn ouders en de sociaaleconomische situatie waarin het Duitsland van de jaren dertig verkeerde. Hirschbiegel veronderstelt wellicht te veel dat dit wel bekende kost is voor zijn publiek en had de beweegredenen van Elser wat meer moeten inbedden in de omstandigheden en de historische context waarin deze tot stand kwamen. Hoofdrolspeler Christian Friedel is een charmante verschijning, vooral omdat hij de vermoorde onschuld blijft uitstralen. Ondertussen vormt de perfecte misdaad zich in zijn hoofd. In het licht van deze tijd van terrorisme is dat een beangstigende gedachte, een vergelijking waaraan ook Hirschbiegel niet ontkomt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten